Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ)

 

Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

 

Σημαντικό! Ιδεοληψίες και Καταναγκασμούς – Τελετουργίες έχουν όλοι οι άνθρωποι.

Ανεπιθύμητες, απεχθείς σκέψεις και εικόνες που μπορεί να μην βγάζουν νόημα, είναι φυσιολογικό να μας ταράζουν από καιρό σε καιρό. Το ίδιο σύνηθες για όλους μας είναι η επιτακτική επανάληψη κάποιων πράξεων όπως το να σιγουρευτούμε ότι κλειδώσαμε την εξώπορτα πριν πέσουμε για ύπνο ή να ελέγξουμε αν κλείσαμε τις ηλεκτρικές συσκευές πριν πάμε ταξίδι. Τα παραπάνω δεν συνιστούν απαραίτητα ΙΨΔ.

…Αν όμως πάσχεις από Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή οι ιδεοληψίες σε γεμίζουν άγχος, σε κάνουν να δυσφορείς, να αλλάζεις την καθημερινότητά σου και σε απασχολούν για πολύ ώρα-ες μέσα στη ημέρα. Σε ωθούν να προβείς σε καταναγκασμούς-τελετουργίες για να ηρεμήσεις ή για να μην συμβεί αυτό που σκέφτεσαι… οι τελετουργίες σου χαρακτηρίζονται από ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο και σε απασχολούν για τουλάχιστον 1 ώρα καθημερινά. Αν μάλιστα σε διακόψει κάτι την ώρα που τελετουργείς, θα χρειαστεί να επαναλάβεις την τελετουργία.

Αν και οι ιδεοληψίες εισβάλουν ανεπιθύμητα στο μυαλό σου, οι τελετουργίες εκτελούνται σκόπιμα και επιθυμητά μειώνοντας βραχυπρόθεσμα το άγχος. Μακροπρόθεσμα διατηρούν την ΙΨΔ και σε κάνουν υποχείριό της. Η επίφαση του ελέγχου που σου προσφέρουν με τον καιρό εξανεμίζεται και νιώθεις καταβεβλημένος και αβοήθητος.

 

 

 

Παραδείγματα Ιδεοληψιών

Φόβος μόλυνσης: Φοβάσαι μήπως έρθεις σε επαφή με μικρόβια, ουσίες, χημικά κ.α και αρρωστήσεις ή κολλήσεις τα μέλη της οικογένειάς σου αν πιάσεις κάτι που θεωρείς βρώμικο ή μολυσμένο. «Μπορεί να αρρωστήσω αν πιάσω τις χειρολαβές στο μετρο, αν πατήσω κουτσουλιές ή άλλες εκκρίσεις στον δρόμο», «μπορεί να δηλητηριάσω τον άντρα μου και τα παιδιά μου αν πάρω αντιβίωση και μαγειρέψω».

 

Παθολογική αμφιβολία: Οι ιδεοληψίες σε κάνουν διαρκώς να αμφιβάλεις για το αν έκανες κάτι κακό ή αν έκανες κάποιο λάθος. «έκλεισα ή όχι τον θερμοσίφωνα;», «μήπως πέταξα κάποιο σημαντικό έγγραφο;», «μήπως έστειλα σε λάθος άνθρωπο το e-mail;»

 

Φόβος μήπως προκαλέσεις κάποιο ατύχημα: Φοβάσαι μήπως από απροσεξία ή παράβλεψη αφήσεις να συμβεί κάτι κακό «μήπως κάθομαι στην άκρη και πέσω στις γραμμές του μετρό;», «μήπως δεν έχω κλειδώσει την εξώπορτα και μπουν και μας ληστέψουν ή μας σκοτώσουν»

 

Απεχθείς Ιδεοληψίες: Οι ιδεοληπτικές σκέψεις – εικόνες ή/και παρορμήσεις είναι τρομακτικές και σου προκαλούν μεγάλη απέχθεια, αφού το περιεχόμενο τους αφορά το μήπως κάνεις κάτι φρικτό στον εαυτό σου ή στα πιο κοντινά σου πρόσωπα πχ. μήπως πέσω από το μπαλκόνι, χαστουκίσω την μητέρα μου, πάρω το μαχαίρι και σκοτώσω τον άντρα μου, ρίξω κάτω το παιδί μου.

 

Άλλες «απεχθείς ιδεοληψίες» έχουν σεξουαλικό περιεχόμενο: φοβάσαι μήπως άγγιξες κάποιον-α σεξουαλικά παρά την θέληση του/της, παρεισφρητικές εικόνες για το αν κακοποιείς σεξουαλικά το παιδί σου, και διαρκείς αμφιβολίες για την σεξουαλικότητά σου πχ. αν είσαι ή όχι ομοφυλόφιλος.

Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και οι ιδεοληψίες που παραβιάζουν ή θίγουν τα θρησκευτικά σου αισθήματα πχ. μήπως φιλήσω την εικόνα σε απρεπή σημεία όπως στα γεννητικά όργανα ή μήπως βρίσω αισχρά; εικόνες ότι κάνω σεξ με τον άγιο, αλλά και αμφιβολίες για το αν αμάρτησα και ξέχασα να εξομολογηθώ ή να ζητήσω συγχώρεση.

Τέλος μπορεί να αμφιβάλεις παθολογικά για το αν έκανες κάτι ανεπανόρθωτα κακό όπως: και αν πάτησα κάποιον με το αυτοκίνητο δεν το κατάλαβα και δεν σταμάτησα, και αν ένιωσα σεξουαλική διέγερση όταν έκανα μπάνιο στο παιδί μου;

 

Σημαντικό ! Οι Απεχθείς Ιδεοληψίες είναι σχεδόν πάντα εγωδιστονικές που σημαίνει ότι δεν θέλεις να τις έχεις αλλά και ότι δεν προτίθεσαι ποτέ να τις κάνεις. Το να βασανίζεσαι από αυτές τις ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες, παρορμήσεις ΔΕΝ σημαίνει ότι τρελαίνεσαι ή θα τρελαθείς, ούτε ότι είσαι μοχθηρός ή κακός άνθρωπος!

 

 Ανάγκη για τάξη/συμμετρία: Μπορεί να νιώθεις την ανάγκη να κάνεις τα πράγματα μόνο με τον δικό σου τρόπο, διαφορετικά δεν νιώθεις καλά. «Χρειάζεται να τοποθετώ τις συσκευασίες τροφίμων με χρονολογική σειρά, την ημερομηνία λήξης τους πάντα σε εμφανές σημείο και ανάλογα με το χρώμα και το είδος συσκευασίας», «αφού έτριψα τον λεκέ στην αριστερή πλευρά της μπλούζας μου 2 φορές πρέπει να τρίψω και στην δεξιά πλευρά στο ίδιο σημείο άλλες δύο».

 

 

Παραδείγματα Τελετουργιών

Τελετουργίες καθαρισμού: Πλένεσαι πολλές φορές, για πολύ ώρα ή/και καθαρίζεις υπερβολικά το σπίτι, τα ρούχα. πχ. μπορεί να κάνεις μπάνιο με συγκεκριμένο τρόπο να σαπουνίζεις πρώτα τη δεξιά πλευρά ή τελευταία τα πόδια, μπορεί να σφουγγαρίζεις με χλωρίνη, μετά με πράσινο σαπούνι και τέλος να περνάς τα σημεία όπου κάθεσαι συχνότερα με απολυμαντικά, αντιβακτηριδιακά  μαντιλάκια.

 

Τελετουργίες επανελέγχου: Θέλεις να είσαι σίγουρος-η ότι όλα έγιναν σωστά, θα είστε όλοι ασφαλείς και δεν θα σου ξεφύγει κάποιο λάθος. πχ. ελέγχεις χ φορές ότι έκλεισες τα μάτια της κουζίνας, έβγαλες το σίδερο από την πρίζα, κλείδωσες την πόρτα.  Ελέγχεις πριν φύγεις από το σπίτι αν πήρες το κινητό, το πορτοφόλι σου κ.α ξανά και ξανά. Τηλεφωνείς επανειλημμένα στην οικογένειά σου για να βεβαιωθείς ότι είναι καλά. Ξαναδιαβάζεις χ φορές το sms που θέλεις να στείλεις για να είσαι σίγουρος-η ότι δεν έγραψες κάτι λάθος ή κάτι που δεν θα έπρεπε.

 

 

Τελετουργίες τακτοποίησης: Τοποθετείς τα αντικείμενα σε δική σου σειρά και τάξη πχ. τα παπούτσια, τα ρούχα, τα βιβλία είτε γιατί έτσι νιώθεις ήρεμα και καλά είτε γιατί φοβάσαι ότι αν δεν τα κάνεις με αυτό τον τρόπο κάποιος θα πάθει κάτι κακό πχ. πρέπει η πρόσοψη όλων των αντικειμένων στην κρεβατοκάμαρα να δείχνει την ανατολή αλλιώς κάποιος στην οικογένεια μας θα αρρωστήσει βαριά ή θα πεθάνει.

 

 

Νοητικές τελετουργίες: Σκέφτεσαι ή λες από μέσα σου μια προσευχή τόσες φορές όσες να ηρεμήσεις από την κακιά σκέψη που σε αναστάτωσε, η την επαναλαμβάνεις 3 φορές κάθε φορά που σκέφτεσαι κάτι κακό «επειδή το 3 είναι καλός αριθμός όπως η αγία τριάδα». Μπορεί να αντικαθιστάς μια κακιά σκέψη μήπως οι γονείς πάθουν καρκίνο με μία καλή – καθησυχαστική όπως οι γονείς μου είναι νέοι και δραστήριοι.

 

Τελετουργίες εξασφάλισης: Μπορεί να νιώθεις έντονα την ανάγκη να ρωτάς ξανά και ξανά τα ίδια ή την παρόρμηση να πεις σε κάποιον δικό σου ότι σκέφτηκες κάτι κακό για να σε διαβεβαιώσει ότι δεν πειράζει και ότι όλα θα πάνε καλά. πχ. μόλις σκέφτηκα άσχημα για τον αδελφό μου, φοβάμαι μήπως τον σπάσω στο ξύλο – γιατί κάνω τέτοιες σκέψεις μήπως είμαι κακός άνθρωπος;…θα με αγαπάει αν ξέρει πόσο άσχημα σκέφτομαι για αυτόν, εσύ μαμά συνεχίζεις να με αγαπάς;

 

Τελετουργίες θησαυρισμού: Μπορεί να σου φαίνεται ακατόρθωτο να πετάξεις ή να αποχωριστείς διάφορα πράγματα, που για άλλους ανθρώπους είναι άχρηστα ή ασήμαντα, ακόμα και όταν δεν τα χρησιμοποιείς ή είναι απίθανο να τα χρησιμοποιήσεις όπως ρούχα, βιντεοκασέτες, πληρωμένους λογαριασμούς, άρθρα εφημερίδων κ.α. Η παρασυσσώρευση αντικειμένων μπορεί να μην αφήνει ελεύθερο χώρο στο σπίτι σου, να σε εμποδίζει να ζήσεις ομαλά με την οικογένειά σου, να δεχτείς επισκέψεις.

Σημαντικό ! συν τω χρόνω τα ΙΨΔ συμπτώματα διαφοροποιούνται. πχ. μπορεί αρχικά να πλένεις με τις ώρες τα χέρια σου, αργότερα να ελέγχεις διαρκώς τους διακόπτες και τις ηλεκτρικές συσκευές, στη συνέχεια να κόψεις τα πολλά πλυσίματα, προσπαθώντας να αποφεύγεις την επαφή με μολυσμένα αντικείμενα. …Σε χρόνιες και βαριές περιπτώσεις μπορεί να σταματήσεις εντελώς τα πλυσίματα πχ. να μην κάνεις μπάνιο για χρόνια, επειδή δεν αντέχεις την εμπλοκή σου σε ατέλειωτες τελετουργίες καθαρισμού.

Επίσης, κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της διαταραχής μπορεί να αναγνωρίζεις ότι ιδεοληψίες σου ή/και οι τελετουργίες σου είναι υπερβολικές ή εξεζητημένες και άλλες φορές να τις θεωρείς λογικές και σωστές.

 

Πώς θα καταλάβεις ότι έχεις ΙΨΔ;

Λοιπές συμπεριφορές των ανθρώπων με ΙΨΔ